#8 AI als schrijfhulp: Waardevol of plagiaat?
...hoe ik mijn schrijfproces optimaliseerde met AI en tegen ethische dilemma's aanliep.
Het is woensdagavond, twee weken geleden. Mijn vrouw is de deur uit, mijn drie kinderen liggen eindelijk op bed en ik zit onderuitgezakt aan de eetkamertafel. De zaterdag ervoor, het moment dat ik normaliter deze nieuwsbrief schrijf, kwam ik door omstandigheden niet aan schrijven toe en vanavond wil ik de verloren tijd inhalen. Ik voel echter dat eigenlijk iets te moe ben. Met lichte tegenzin klap ik dan ook mijn laptop open, hopende dat ik na verloop van tijd toch in de flow kom.
Het onderwerp en de structuur van het verhaal heb ik al bedacht, maar het schort nog aan mijn feitelijke kennis dus ik begin met zoeken naar interessante krantenartikelen en wetenschappelijke studies. Na een half uur raak ik echter gefrustreerd omdat ik niet op zinvolle onderzoeken stuit waardoor ik verzand in oeverloos geklik tussen tientallen tabbladen zonder ook maar iets verder te komen. Mijn motivatie neemt zienderogen af en als ik niet veel later op het punt sta om de handdoek in de ring te gooien, kom ik al scrollende langs artikelen over ChatGPT. OpenAI, het bedrijf achter de chatbot, lanceerde de nieuwste versie van de software de dag ervoor en iedereen lijkt lyrisch. Toch maar even kijken dus.
Mijn eerste aanraking met ChatGPT enkele maanden geleden was op zijn zachts gezegd bijzonder, maar echt gebruiken deed ik de technologie tot nog toe niet. Het voelde voor mij te veel als een gimmick, als iets voor in de nabije toekomst misschien, maar niet als een bruikbare tool voor vandaag de dag.
Die woensdag keerde dat narratief, want veel meer dan voorheen voelde dit chatgesprek als een écht gesprek van persoon tot persoon. Ik kon refereren aan dingen die ik een kwartier geleden zei. Snapte ik iets niet, of was ik benieuwd naar de onderbouwing, dan vroeg ik door. We hadden het over onderzoeken en ik vroeg het naar de afwegingen die het maakte. Alsof ik een hoogleraar aan het interviewen was ging ik van vraag naar vraag steeds dieper op één onderwerp in. En op een vergelijkbare manier kreeg ik er bakken met inspiratie voor terug. De antwoorden waren duidelijk, natuurlijk en vlot geschreven, waardoor ik ontzettend efficiënt kennis tot me nam. In een avondje chatten had ik inhoud en ideeën voor meerdere nieuwsbrieven en hoefde ik grote delen van de tekst inhoudelijk gezien vrijwel niet meer aan te passen.
Echter, het gebruiken van de door de computer gegenereerde tekst voelde daardoor ineens als plagiaat. En het herschrijven van de tekst in mijn eigen woorden zou voelen alsof ik na twee decennia ineens weer huiswerk van een klasgenoot aan het overschrijven ben. En zo kwam ik in de rare positie terecht waarin ik alle waardevolle teksten die gegenereerd waren ineens als onbruikbaar begon te ervaren.
Zodoende vroeg ik me af: Wat is de waarde is van door AI gegenereerde teksten? Wat is het effect op lezers als ik vermeld dat ik ChatGPT gebruik? En als ik de chatbot inzet; hoe doe ik dat dan op een ethisch verantwoorde manier?
Deze problemen heb ik vervolgens met mijn artificiële hoogleraar besproken. Hieronder lees je wat ik die avond leerde. Deels herschreven, voor een groot deel aangevuld door mijzelf, maar ook deels de output volledig in takt latende.
De waarde van door AI gegenereerde teksten
Er zijn verschillende factoren die van invloed kunnen zijn op hoe mensen de waarde van een stuk tekst ervaren dat door AI is gegenereerd. Grosso modo valt dat op te delen in drie categorieën.
Het type inhoud: Feitelijke, wetenschappelijke of technische inhoud die door AI gegenereerd is kan als waardevoller worden gezien vanwege de nauwkeurigheid en betrouwbaarheid, terwijl literaire of artistieke teksten meer waarde kunnen hebben als ze door een mens zijn geschreven.
De kwaliteit van de inhoud: Hoogwaardige, goed geschreven inhoud kan als waardevol worden ervaren, ongeacht de bron. Dus ook als het door een computer gegenereerd is.
De kennis en perceptie van de lezer over de technologie: De mate waarin de lezer vertrouwd is met AI-technologieën kan de waardeperceptie beïnvloeden. Meer vertrouwdheid kan leiden tot een hogere waardering voor AI-gegenereerde tekst.
Kortom, zolang het stuk feitelijk, theoretisch of technisch van aard is èn van hoge kwaliteit (dus inhoudelijk sterk en goed geschreven), dan is door AI gegenereerde tekst prima in een artikel, blog of nieuwsbrief te gebruiken.
Enerzijds zou je er lettend op de waardeperceptie van de individuele lezer, soms beter aan doen om niet vermelden dat je stuk met behulp van AI geschreven is. Nog even los van de vraag of dat ethisch is natuurlijk.
Anderzijds is juist transparantie over de technologie zelf maatschappelijk gezien essentieel, zodat we als samenleving een verbeterd beeld krijgen van de waarde die middels AI gegenereerd wordt.
Het effect van het vermelden van ChatGPT als bron
Vervolgens ben ik in gesprek gegaan over wat het effect is op lezers als je zou vermelden dat je ChatGPT hebt gebruikt. Daar is echter nog geen onderzoek naar gedaan, maar iets generieker heb ik wel kunnen bespreken hoe transparantie over het gebruik van middels AI gegenereerde teksten van invloed zou kunnen zijn op de waardeperceptie van de lezer. Drie elementen zijn daarin van belang:
Vertrouwen: Het informeren van je lezers over het gebruik van AI toont transparantie en eerlijkheid, wat kan bijdragen aan het opbouwen van vertrouwen tussen jou en je publiek. Dit kan op zijn beurt de waardeperceptie van je content verhogen.
De kennis en perceptie van de doelgroep over de technologie: Als je lezers weten dat je AI gebruikt, kunnen ze hun verwachtingen over de kwaliteit en de toon van de inhoud aanpassen. Dit kan zowel positief als negatief zijn, afhankelijk van de individuele mening over AI en de kwaliteit van de gegenereerde tekst. De mate waarin jouw doelgroep een positief of negatief beeld van AI heeft is in de licht zeer waardevolle informatie.
Het type content: Voor technische of informatieve content kan het gebruik van AI als positief worden ervaren, terwijl het bij artistieke of creatieve content minder gewaardeerd kan worden. Het negatieve gevoel bij de lezer uit zich vooral op teksten waarvoor menselijke emoties en ervaringen belangrijk zijn, zoals bij persoonlijke verhalen, opinies en kunstvormen. De lezer zal het bij dergelijke teksten ook sneller opvallen als ze niet door jou schreven zijn. Dat kan in hele kleine dingen zitten. Bepaalde woorden die jij niet zo snel zou gebruiken, de opbouw van een verhaal of simpelweg persoonlijke informatie die net niet helemaal juist is.
Dit maakt dat ik ChatGPT vooral als een waardevolle aanvulling zie voor het creëren van de feitelijke en theoretische passages. Daar zou immers het risico op verlies van waardeperceptie bij de lezer minimaal moeten zijn. De persoonlijke passages hou ik helemaal voor mijzelf, al was het maar omdat ik dat deel simpelweg te leuk vind om uit handen te geven.
Ethische codes
Dan het laatste vraagstuk. Stel dat je ChatGPT gebruikt; wat is dan een ethisch verantwoorde manier om dat te doen? De antwoorden die daarop volgen leunen op bekende ethische codes uit de journalistiek, maar ook dit hangt weer af van het type content dat je maakt. Voor een Twitterdraadje gelden andere overwegingen dan voor een achtergrondartikel in de krant. Desalniettemin vind ik deze vijf adviezen waardevol.
Wees transparant over het gebruik van ChatGPT in artikelen. Dit houdt in dat je je lezers informeert over de rol die AI heeft gespeeld in het schrijfproces. Zet bijvoorbeeld onder aan een artikel een ‘verantwoording’.
Verifieer de nauwkeurigheid van door ChatGPT-geleverde informatie. De foutmarge van ChatGPT is op dit moment nog relatief groot. Dat merkte ik vooral bij de gratis versie, ChatGPT 3.5. Vooralsnog is ChatGPT daarom voornamelijk werkbaar als tool op gebieden waar je de output kan wegen. Maar ook als dat zo is, dan is het gebruik van ChatGPT (voor mij) op dit moment nog niet zonder risico, want in hoeverre ben ik werkelijk in mijn eentje in staat om alle output op juistheid en volledigheid na te lopen?
Vermeld bronnen die ChatGPT gebruikt of citeert. Als je de chatbot vraagt naar de onderzoeken waar het zijn output op baseert, krijg je met één druk op de knop een hele waslijst aan bronnen, links en onderzoeken. (Check die dus goed, want meer dan ééns zijn de links ze leeg of is het bestaan van het onderzoek moeilijk vast te stellen.)
Respecteer auteurschap. Als je AI gebruikt, vermeld het dan, maar maak het ook specifiek. Vermeld de dienst en de versie van de software die je gebruikt.
Bescherm privacy en vertrouwelijkheid van bronnen. Oftewel, wees voorzichtig met het delen van persoonlijke informatie die door ChatGPT kan worden gegenereerd, zelfs als deze informatie openbaar beschikbaar is.
Het nieuwe werken
Kortom, deze nieuwe manier van werken geeft mij in de eerste plaats een hoop inspiratie. Ik leer sneller, schrijf vlugger en behoud daarnaast voor mijzelf het leukste deel van schrijfproces. Ik heb de volledige controle over de verhaallijn en de nieuwsbrief blijft persoonlijk en is daarmee, als het goed is, even waardevol voor de lezer.
De feitelijke en theoretische passages komen in samenwerking met AI tot stand, maar daardoor is de nieuwsbrief ook van hoogwaardiger kwaliteit. Ik limiteer namelijk de hoeveelheid tijd die ik aan de nieuwsbrief besteed en hierdoor heb ik simpelweg meer (of hoogwaardiger) informatie in dezelfde tijd in het artikel kunnen verwerken.
Een hoop voordelen dus, maar het gebruik van AI, zeker in dit stadium, gaat gepaard met vertrouwensrisico's ten opzichte van de lezer en maatschappelijke verantwoordelijkheden op het gebied van misinformatie.
Dat was 'm voor deze week! Dank voor het lezen.
Hoe gebruik jij ChatGPT in je artikel, blog of nieuwsbrief? Heb ik iets gemist of zou jij hier anders mee om gaan? Laat het me weten in de comments hieronder of op LinkedIn.
PS. Luister naar de enorm fascinerende gesprek met de CEO van OpenAi over ChatGPT4 en de toekomst van AI.
Verantwoording: De passages “De waarde van door AI gegenereerde teksten”, “Het effect van het vermelden van ChatGPT als bron” en “Ethische codes” zijn met behulp van ChatGPT4 tot stand gekomen. Sommige zinnen zijn daarin één op één overgenomen. Ik heb getracht de feiten te checken, maar kan niet uitsluiten dat er foutieve informatie in staat.
Wil je me helpen?
Deel ↗️ deze nieuwsbrief en like ❤️ het artikel op sociale media.
Een journalist geeft doorgaans maar zeer beperkt de bronnen /researchkanalen waarop een artikel gebaseerd is, waarom zou dat anders zijn bij inzet van ChatGPT?
Citeren zou idd altijd met bron moeten. Of je nu AI of journalist bent.